مقدمه
توجه و تمرکز فکر و حواس سرمایه‌ای با ارزش در امر یادگیری است و پرورش آن نیازمند تمرین و ممارست است. تمرکز فکر ابزاری ذهنی است که می‌توان با کمک آن توانمندی‌های حافظه را چندین برابر کرد و پیش نیاز این تمرکز و یادگیری آن هم در سطح بالا، کنجکاوی هوشمندانه و هدفمند است. تمرکز باعث افزایش کارایی حافظه می‌شود به طور کلی رشد حافظه همگام با رشد تمرکز حواس است بنابراین همزمان با کنترل ذهن، حافظه نیز تقویت خواهد شد. تمرکز در هنگام یادگیری به خاطر سپاری اطلاعات، مدت زمان و دفعات لازم برای تکرار موضوع مورد یادگیری را کاهش می‌دهد. توجه و تمرکز باعث رسیدن به آرامش درونی می‌شود و هیجانات غیرطبیعی از بین می‌رود. تمرکز باعث کاهش واکنش‌های روان‌تنی می‌شود. هنگامی که فشار روانی به فرد وارد می‌شود. بدن برای حفظ تعادل، فشار روانی را به جسم منتقل می‌کند. تمرکز باعت می‌شود افکار مزاحم قابل کنترل شوند. از آنجا که تمرینات تمرکز مستلزم قدرت تصمیم گیری بالاست، لذا تمرکز حواس باعث تقویت اراده و افزایش آمادگی ذهنی می‌شود. از نتایچ تمرکز فکر دستیابی به سرعت عمل فوق العاده به خصوص در مورد مفاهیم درسی است. به طور کلی عدم کنترل حواس پرتی، موجب از هم پاشیدگی شخصیت، از دست دادن آرامش درونی، ابتلا به بیماری‌های ناشی از فشار درونی و کاهش توانایی حافظه خواهد شد. حافظه فعال مجموعه‌ای از فرایندهای شناختی است که در به خاطر سپردن و دستکاری اطلاعات مورد نیاز برای انجام فعالیت‌های روزمره نقش دارند و فرایندهایی از قبیل مرور، بازیابی، دستکاری و توجه کنترل شده را در بر دارد. حافظه فعال هم پردازش فعال اطلاعات و هم ذخیره‌سازی موقتی آنها را بر عهده دارد و از این رو در همه تکالیف پیچیده شناختی مانند درک زبان، یادگیری و استدلال درگیر است .در کل، ترکیب لحظه به لحظه آگاهی‌ها، تلاش برای نگهداری اطلاعات در حافظه کوتاه مدت و بازیابی مداوم اطلاعات ذخیره شده، از ویژگی‌های اصلی حافظه فعال است. حافظه فعال یکی از فرآیندهای شناختی مهم است که زیر بنای تفکر و یادگیری می‌باشد و تقویت آن نقش موثری بر افزایش میزان توجه و تمرکز دانش‌آموزان دارد. پژوهش حاضر با هدف بررسی ارتباط بین حافظه فعال و توجه در دانش‌آموزان به شیوه توصیفی و از نوع کتابخانه‌ای انجام شده است و با توجه به روش پژوهش، جامعه آماری پژوهش شامل کلیه اسناد، مدارک و منابع مرتبط با موضوع مورد بررسی از قبیل کتب، مقالات و پایان نامه‌ها می‌باشد.
پیشینه پژوهش
در این گفتار به اختصار به بیان مطالعات و پژوهش‌هایی که در این زمینه انجام گرفته است، می‌پردازیم:
خالویی و همکاران (۱۴۰۰) در پژوهشی به بررسی اگر بخشی آموزش توانبخشی حرکتی بر حافظه فعال و توجه و تمرکز دانش‌آموزان دچار اختلال یادگیری خواندن پرداختند: نتایچ نشان داد آموزش توانبخشی حرکتی موجب افزایش حافظه فعال و توجه و تمرکز دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری خواندن شده است.
نتایچ تحقیق آهنگر قربانی و همکاران (۱۳۹۸) در بررسی اثربخشی حافظه فعال بر بهبود عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان با اختلال یادگیری خاص نشان داد که میزان اندازه اثر آموزش حافظه فعال بر اختلال یادگیری خاص ۰/۸۶ بوده است. این اندازه اثر در اختلال نارساخوانی ۱/۲۴ و در اختلال نارسا حسابی ۰/۷۹ و در اختلال نارسا نویسی ۰/۷۰ بدست آمده است که این میزان اثر در اختلال نارسا خوانی بیشتر از دو اختلال دیگر بوده است.
کساییان و همکاران (۱۳۹۳) در مقایسه‌ی عملکرد حافظه‌ی فعال و نگهداری توجه دانش‌آموزان با و بدون ناتوانی‌های یادگیری به این نتیجه دست یافتند که عملکرد حافظه‌ی فعال و نگهداری توجه دانش‌آموزان با ناتوانی خواندن_نوشتن به طور معناداری ضعیفتر از دانش‌آموزان عادی و ناتوان ریاضی است.
یافته‌های پژوهش
تمرکز در لغت یعنی تراکم، فشردگی مجموعه، چکیده، تمرکز در اصطلاح یعنی حفظ و نگهداری توجه و تمرکز حواس، روی موضوعی معین، بدون تمرکز حواس، یادگیری مثمر ثمر نخواهد بود. بنابراین همه افراد توانایی تمرکز دارند و تمرکز نسبی است یعنی کسی نمی تواند ادعا کند کاملا حواس پرت است و یا همیشه تمرکز حواس دارد. تمرکز گاهی ساده است و گاهی مشکل. تمرکز در موضوع‌هايى كه نياز به تفكر و تجزيه و تحليل دارند مشكل و تمركز در موضوع هايى كه جنبه‌ى تفريحى و سرگرمى دارند، بسيار آسان است.
تمركز حواس يعنى عوامل حواس برتى را به حداقل رساندن. تمركز هر شخص به نسبت كاهش عوامل حواس برتى او افزايش مى‌يابد و بنا به تغييرات موقعيت ذهنى و محيطى او تغيير مى‌كند، بيشتر افراد كمان مى‌كنند كه تمركز يك امر ذاتى و تغيير آن ناممكن است، در حالى كه تمركز يك امر اكتسابى است و بايد هر روز پرورش و جهت داده شود و هر كس با هوش عادى خود مى‌تواند به آن دست يابد. پس برقرارى تمركز حواس به ميزان كاهش عوامل حواس برتى بستگى دارد. يعنى هر چه عوامل مزاحم و مخل تمركز بيشتر باشند توانایى حفظ تمركز حواس كمتر است و بر عكس. لذا حواس پرتى; يعنى خارج شدن از روند مطالعه يا جريان كارى و فرو رفتن در افكار و تخيلات و يا انجام كار ديگر.
راهكارهاى كلى تقويت تمركز حواس
معمولا جلب توجه كودكان و نوجوانان كار ساده‌اى نيست و از آن دشوارتر، حفظ تمركز آنها در يك موضوع براى انجام يك فعاليت هدفمند است. اما زمانى كه ياى انجام فعاليت‌هاى نسبتا دشوار و پيجيده به ميان مى‌آيد به همان ميزان امكان نگه داشتن تمركز آنها نيز كمتر مى‌شود و احتمال اينكه كودك يا نوجوان قبل از اينكه تمام نيرو و توان خود را براى انجام آن فعاليت صرف كند، صحنه را ترك نمايد بيشتر و بيشتر مى‌شود.
1. فعاليت بدنى
فعاليت بدنى براى تمام كودكان و نوجوانان مفيد است اما اهميت آن براى حفظ تمركز آنها دو چندان است، فعاليت بدنى به خصوص بعد از متمركز شدن روى يك فعاليت يادگيرى دشوار، مى‌تواند به دانش‌آموزان كمک كند دوباره تمركز خود را بازيابند. بدين منظور مى‌توان فعاليت‌هاى ساده‌اى همچون ضربه زدن به توپ، جست و خيز يا تمرينات كششى را در نظر گرفت و در فواصلى ميان يك فعاليت آموزشى دشوار و پيجيده، به كودكان چند دقيقه‌اى استراحت داد تا به فعاليت‌هاى نرمشى بپردازند. همپنين 15 دقيقه فعاليت بدنى قبل از آغاز يك فعاليت يادگيرى دشوار نيز مى‌تواند درجات هوشيارى و آمادگى آنها را براى تمركز افزايش دهد.
2. تمرين تمركز
به كودكان بايد كمك كرد معناى تمركز را درك كنند و چگونكى آن را تمرين نمايند، براى مثال در بازه‌هاى زمانى متعدد، دقايق كوتاهى را براى آموزش اينكه تمركز روى يك موضوع چيست و چگونه انجام مى‌شود، صرف كرد. براى مثال يك اَپ يا آهنك را از تلفن همراه خود انتخاب كنيد و ناگهان آن را به صدا در آوريد، مسلم است كه توجه دانش‌آموزان به آن جلب مى‌شود در همين لحظه به آنها يادآورى كنيد كه توجه آنها به صدا، همان تمركز كردن است يعنى معطوف كردن قواى ذهن و بدن به منظور درك، شناختن و ياد گرفتن يك موضوع كه توجه انسان را تحريك مى‌كند و به اين ترتيب دانش‌آموزان تفاوت بين تمركز داشتن و نداشتن را به خوبى درك مى‌كنند، به آنها بياموزيد چه كارهايى سبب حفظ تمركز و چه كارهایى سبب برت شدن حواس مى‌شود.
3. زمان بندی
توجه به این نکته ضروریست که آستانه تمرکز کودکان و نوجوانان بی‌نهایت نیست و نمی‌توانند به مدت طولانی در یک فعالیت خاص متمرکز شوند. معمولا آستانه تمرکز کودکان حدود ۵ دقیقه ضرب در سن آنهاست یعنی آستانه تمرکز برای یک کلاس با کودکان ۶ ساله، از ۱۲ تا حداکفر ۳۰ دقیقه است. بنابراین اگر هدف، حفظ توجه کودکان بر فعالیت‌های آموزشی است، نباید اجازه داد انجام یک فعالیت درسی بیش از این زمان مشخص شده طول بکشد. بدین منظور می‌توان یک فعالیت بزرگ را به چند فعالیت کوچک تقسیم کرد و در هر نوبت زمانی، یکی از مراحل فعالیت را انجام داد و بعد از اتمام هر مرحله چند دقیقه استراحت داد.
این تکنیک به خصوص برای دانش‌آموزانی که از اختلال تمرکز رنج می‌برند، می‌تواند بسیار سودمند باشد زیرا این کودکان اصولا نمی توانند به مدت زیادی روی یک فعالیت متمرکز باقی بمانند در این صورت این کودکان می‌توانند بدون اینکه از برنامه درسی عقب بیفتند و احساس ناکامی و یاس کنند، یک فعالیت درسی را در چند مقطع و مرحله انجام دهند و همچنان تمرکز خود را حفظ کنند. همچنین نباید فراموش کرد تدریس یک طرفه و سخنرانی نیز از این قاعده مستشنی نیست. نمی‌توان برای مدت طولانی یک سره صحبت کرد و انتظار داشت، دانش‌آموزان روی صحبت‌های معلم صد در صد متمرکز باقی بمانند. می‌بایست آستانه تمرکز دانش‌آموزان را حساب کرد و سخنرانی را نیز همچون سایر فعالیت‌های درسی به چند مقطع کوتاه تقسیم کرد و مثلا هر ۱۵ دقیقه، ۲ تا ۵ دقیقه استراحت، فعالیت گروهی یا حتی فعالیت بدنی را در بین مقاطع سخنرانی برنامه‌ریزی گردد.
4. حذف عوامل حواس پرتی
هنگامی که دانش‌آموزان مشغول انجام یک فعالیت درسی دشوار یا برگزاری یک امتحان هستند، عوامل حواس پرتی به سرعت می‌تواند تمرکز آنها را از بین ببرد بنابراین در مواقعی که نیاز به وجود حداکثر تمرکز برای یادگیری دارند، باید سعی کرد عوامل حواس پرتی را از صحنه خارج کرد. این عوامل حواس پرتی می‌تواند شامل اشیاء یا تصاویر رنگی، پیچیده و چند شاخه باشد یا عوامل شنیداری حتی در حد تیک تاک ساعت، موبایل یا دستگاه پخش صوت.
5. بازی های تقویت حافظه
حافظه انسان نقش کلیدی بر فرایند توجه و تمرکز دارد بنابراین هر کاری که بتواند عملکرد حافظه را بهبود بخشد می‌تواند به طور غیر مستقیم تمرکز و توجه انسان را نیز تقویت کند. بازی‌های تقویت حافظه نیز از جمله تمریناتی هستند که می‌توانند به عنوان ورزش مغز مورد استفاده قرار گیرند و به تقویت حافظه و افزایش تمرکز منجر شوند. بازی‌های حافظه انواع مختلفی دارند اما لازم نیست حتما بازی پیچیده‌ای را انتخاب کرد. حتی یک بازی ساده برای تقویت حافظه بصری مثل پنهان کردن یک شیء کوچک زیر چند صفحه رنگی و بازی‌های ساده تقویت حافظه شنیداری همچون تکرار چند کلمه یا شماره که به سرعت خوانده شده است، می‌تواند کافی باشد.
6. استفاده از رژیم غذایی مناسب
نقش مکمل‌ها و ویتامین‌ها و مواد معدنی را بر تمرکز و افزایش قدرت مغز نیز نادیده گرفت. ویتامین‌ها و منابعی سرشار از ویتامین‌های E ،C ،B، بتاکاروتن و منیزیم همگی مکمل‌های قوی برای تقویت مغز هستند. شکلات تلخ خواص آنتی اکسیدانی فوق العاده‌ای دارد و حاوی محرک‌های طبیعی مثل کافشین است که می‌تواند تمرکز و قدرت توجه را بالا ببرد. آجیل منبع سرشاری از ویتامین F است. مصرف روزانه آجیل باعث کاهش اُفت فرایندهای شناختی می‌شود و در نهایت باعث افزایش تمرکز می‌شود. ماهی یک منبع غنی و سرشار از پروتدین و اسید چرب اُمگا ۳ است، که نقش حیاتی در افزایش حافظه و توجه بازی می‌کند. کافئین از جمله مواد غذایی است که باعث افزایش انرژی ،هشیاری و تمرکز می‌شود .مواد موجود در قهوه، شکلات‌ها و نوشابه‌های انرژی زا باعث افزایش تمرکز می‌شود.
7. انجام تمرینات ذهن آگاهی
ذهن آگاهی حالتی از توجه فعال و باز به زمان حال است. ذهن آگاهی به صورت مشاهده افکار و احساسات فرد بدون قضاوت خوب یا بد توصیف می‌شود. ذهن ابزاری عالی برای حل مسئله است، اما در آرام گرفتن و تمرکز بر چیزی که هست عالی نیست. بیشتر اوقات، ذهن در حال سرگردانی در گذشته یا آینده است تا در حال. این بدان معناست که پر از افکار، داستان‌ها و روایت‌هایی است که لزوماً ربطی به آنچه در آن لحظه در حال وقوع است ندارند. در برخی موارد، ذهن ممکن است درگیر داستان‌هایی شود که حتی مبتنی بر واقعیت نیستند. ذهن آگاهی می‌تواند فرصتی برای یک ذهن شلوغ ایجاد کند، اگرچه نیاز به قصد آگاهانه و تمرین منظم دارد.
ذهن آگاهی یا مایندفولنس دارای سابقه‌ای طولانی در مکتب مذهبی و سکولار است. ذهن آگاهی اولین بار توسط ادیان شرقی از جمله هندوئیسم و بودیسم هزاران سال پیش از معرفی به غرب رایج شد. ذهن آگاهی اغلب مستلزم تمرکز بر احساسات برای ریشه‌یابی در بدن در اینجا و اکنون است. تمرین ذهن اگاهی راهی برای باز آموزی آرام ذهن برای استقرار در لحظه حال است. این به نوعی مانند تبدیل شدن به یک مدیر برای ذهن است تا اینکه اجازه دهد آن فرد را کنترل کند. در نهایت، ذهن به سادگی یک کودک نوپا با اراده است. با تمرین ذهن آگاهی بارها و بارها با صبر و شفقت نسبت به خود، می‌توان به ذهن بی‌حرکت بودن را آموخت. در نهایت، حتی ممکن است ذهن به طور کلی منحرف شود، به این معنی که هیچ پوشش فکری یا مفهومی بین فرد و آنچه تجربه می‌کند وجود ندارد. این تجربه همان چیزی است که به عنوان حضور واقعی شناخته می‌شود.
ذهن آگاهی و مدیتیشن چیزی است که بسیاری از مردم در مورد تمرکز حواس اشتباه می‌کنند: این حالت ذهنی موقتی نیست که در طول مدیتیشن وجود داشته باشد و سپس برای بقیه روز ناپدید شود. در عوض، تمرکز حواس راهی برای زندگی است که در آن وقتی به یاد می‌آوریم، می‌توانیم در هر موقعیتی به عقب برگردیم و در لحظه حال باشیم. ذهن آگاهی در روانشناسی، استرس یا سایر مشکلات را از بین نمی‌برد. در عوض، فرد با آگاهی از افکار و احساسات ناخوشایند که به دلیل موقعیت‌های چالش برانگیز به وجود می‌آیند، انتخاب بیشتری برای نحوه مدیریت آنها در لحظه دارد و شانس بیشتری برای واکنش آرام و همدلانه در مواجهه با استرس یا چالش‌ها دارد. البته، تمرین تمرکز حواس به این معنا نیست که فرد هرگز عصبانی نمی‌شود بلکه به او این امکان را می‌دهد که در نحوه واکنش خود منطقی‌تر باشد، چه با آرامش و همدلی یا شاید گاهی اوقات با خشم مقتدرانه. مدیتیشن بستری برای یادگیری ذهن آگاهی است.
حافظه فعال و توجه در دانش آموزان
حافظه فعال به توانایی ذخیره‌سازی و دستکاری موقت اطلاعات در یک جایگاه ذهنی اشاره دارد. نظریه کنونی بر اساس کنش وری کارکردی و آسیب‌های مغزی حافظه فعال را به عنوان یک شبکه با ظرفیت محدود و اجزا، چندگانه توصیف می‌کند که مراکز مختلفی را مرتبط می‌سازد که شامل حافظه کوتاه مدت دیداری_فضایی و شفاهی و مراکز اجرایی درگیر در فرایندهای سطح بالاتر ذهنی، توجه و کارکرد اجرایی است. این حافظه به عنوان یک جایگاه ذهنی است که می‌تواند به طور منعطف برای حمایت از فعالیت‌های شناختی روزانه که نیازمند پردازش و ذخیره‌سازی اطلاعات است، مورد استفاده قرار گیرد. یک مثال خوب از یک فعالیت روزانه که حافظه فعال در آن دخیل می‌باشد، محاسبات ذهنی است. وقتی که قرار است ضرب دو عدد دو رقمی را بدون استفاده از قلم و کاغذ و ماشین حساب محاسه کنیم، در ابتدا دو عدد را در حافظه فعال نگه داشته، سپس باید قوانین یاد گرفته شده عمل ضرب را یاد آوری کرده و از آنها استفاده کنیم و پس از اقدام عملیات ذهنی جزئی‌تر عمل ضرب، در نهایت نتایچ به دست آمده از اعمال جزئی را با هم جمع کنیم تا به عدد نهایی برسیم که انجام این اقدامات بدون استفاده از حافظه فعال امکان ندارد. انجام این عملیات در ذهن تلاش بر و مستعد اشتباه است و در صورت کوچکترین حواس پرتی و توجه کردن به موضوع دیگر، اطلاعات ذخیره شده از بین می‌روند و نیازمند تلاش دوباره است. در پژوهش‌های صورت گرفته بر روی کودکان نشان داده شده است که نمرات تکالیف حافظه فعال پیش‌بینی کننده پیشرفت در خواندن، مستقل از اندازه‌های حافظه زبان شفاهی کوتاه مدت، می‌باشد. بسیاری از پژوهش‌ها از سال ۱۹۶۰ تا ۱۹۷۰ به ویژگی‌های ذخیره‌سازی انباره کوتاه مدت پرداخته‌اند، در این دوره توجه کمتری به سایر اهداف نگهداری کوتاه مدت شده است. با ارائه مدل حافظه فعال بدلی و هیچ که مفهوم حافظه کوتاه مدت را گسترش داده و مفهوم جدید حافله فعال را مطرح نمودند، توجه تحقیقات به آن حیطه جلب شد. بدلی و هیچ (۱۹۷۴) مدل اولیه حافظه فعال را مطرح نمودند که بعدها نیز به گسترش و اصلاح آن. براساس الگوی بدلی و هیچ (۱۹۷۴) و بدلی (۱۹۸۶) به حافظه فعال از سه موُلفه متفاوت و مستقل تشکیل شده است. این سه موُلفه عبارتند از: ۱. اجراییات مرکزی، ۲. حلق واج شناختی، ۳. صفحه ثبت دیداری_فضایی. این الگو به علت ناتوانی در تبیین برخی از مسائل شناختی توسط بدلی (۲۰۰۰) مورد تجدید نظر قرار گرفت و موُلفه انباره رویدادی به آن افزوده شد.
1. اجرائیات مرکزی
اجرائیات مرکزی سامانه‌ای مستقل، هشیار و توجه‌گر است که وظیفه کنترل، نظار و هماهنگی ورودی و خروجی اطلاعات از دو زیر سامانه دیگر خود، یعنی حلقه واج شناختی و صفحه ثبت دیداری_فضایی را به عهده دارد. این موُلفه در حکم یک ساز و کاری فعال، وظیفه نظم‌دهی به اطلاعاتی را که وارد حافظه فعال می‌شوند و نیز بازیابی اطلاعات از حافظه بلند مدت را به عهده دارد. انتخاب و استفاده از راهبردهای گوناگون پردازش اطلاعات و حل مسائل نیز از دیگر وظایف اجرائیات مرکزی است.
2. حلقه‌ی واج شناختی
حلقه‌ی واج شناختی وظیفه‌ی اندوزش موقتی اطلاعات کلامی و گفتاری را به عهده دارد. از نظر گدرکل و بدلی (۱۹۹۳)، حلقه‌ی واج شناختی خود از دو جزء تشکیل شده است: یکی خزانه واجی یا رمز صوتی که اطلاعات کلامی یا شنیداری را برای چند ثانیه در خود نگه می‌دارد، دیگری، حلقه‌ی تولید و کنترل واجی که وظیفه نگهداری، کنترل و تمرین و تکرار بازنمایی‌های ذهنی را به عهده دارد. مثلا، وقتی که ما می‌کوشیم تا از طریق زمزمه کردن با خود، یک شماره تلفن را برای چند ثانیه به یادآوریم، در واقع از خزانه‌ی واجی خود استفاده می‌کنیم. یا وقتی که خود را برای بلند صحبت کردن آماده می‌کنیم، حلقه تولید و کنترل واجی، اطلاعات را به شکل گفتاری سازمان می‌دهد و با تمرین و تکرار بازنمایی می‌کند .حلقه‌ی واج شناختی نقشی بسیار مهم در یادگیری زبان، به ویژه رشد و گسترش واژگان در کودکان دارد. همچنین، با توجه به این که محتوای یادگیری در مدارس، غالباً به صورت کلامی و نوشتاری ارائه می‌شود، در این مقاله، کارکرد حلقه‌ی واج شناختی حافظه فعال بییشتر مورد توجه بوده است.
3. صفحه ثبت دیداری_فضایی
صفحه ثبت دیداری_فضایی، همان طور که از نام آن بر می‌آید، وظیفه‌ی اندوزش موقتی اطلاعات دیداری_فضایی را به عهده دارد. نقش این مولفه بهره‌گیری از تصویر ذهنی، استدلال فضایی و جهت یابی است. افزون بر این، از صفحه ثبت دیداری فضایی می‌توان برای تصویرسازی ذهنی استفاده کرد که نقشی به سزا در یادگیری، حتی یادگیری اطلاعات کلامی دارد. حلقه‌ی واج شناختی و صفحه ثبت دیداری_فضایی مستقل از یکدیگر عمل می‌کنند مثلاً تمرین و تکرار اعداد در حلقه‌ی واج شناختی و ترمیم و تجسم، ترتیبات دیداری فضایی آنها در صفحه و ثبت دیداری و فضایی انجام می‌شود.
4. انباره‌ی رویدادی
انباره‌ی رویداری، اطلاعات را از منابع متعدد دریافت، به صورت موقتی اندوزش و سپس برای ساخت یک رویداد ذهنی با یکدیگر تلفیق می‌کند. توانایی تلفیق سازی اطلاعات از دیگر مولفه‌های حافظه فعال با حافظه بلند مدت و بازنمایی چند وجهی (کلامی و دیداری_فضایی) از اطلاعات، ویژگی دیگر انباره‌ی رویدادی است. این مولفه را نیز اجرائیات مرکزی کنترل می‌کند. به طور کلی، افرادی که حافظه فعالشان ظرفیت و کارایی بالاتر دارد، در مقایسه با کسانی که ظرفیت و کارایی حافظه فعالشان پایین‌تر است، عملکرد شناختی بهتر داشته‌اند. بنابراین، توجه به ظرفیت و کارایی حافظه فعال یادگیرندگان، بی‌گمان بر اثر بخشی و کارآمدی فرایند آموزش و طراحی و ارائه مواد آموزشی که هدف نهایی همه آنها ایجاد، گسترش یا تسهیل یادگیری است، اثرات مثبت می‌گذارد.
نتیجه گیری
توجه قدم آغازین در پردازش است و عبارت است از توانایی بخشی از اطلاعات محیطی برای پردازش بعدی و بر اساس آن، تمرکز و آگاهی. توجه یک سری عملیات ذهنی پیچیده تعریف می‌شود که شامل تمرکز یا درگیر شدن بر هدف، نگه‌داشتن یا تحمل کردن، گوش به زنگ بودن در زمان طولانی، رمزگردانی ویژگی‌های محرک و تغییر تمرکز از یک هدف به هدف دیگر است. تمرکز اما روشی برای پرورش ذهن است که باعث می‌شود فکر و اندیشه‌ی فرد عملکرد خوبی داشته باشد و به حالت ذهنی آرام و آسوده‌تری دست یابد. در حالت تمرکز فرد، زندگی و سایر موضوعات را بهتر می‌شناسد و بهتر درک می‌کند بنابرین با تمرکز می‌توان حالت‌های ذهنی مفیدی را کسب کرد. رسیدن به توجه و تمرکز بالا نیازمند تمرین است. همانگونه که برای رسیدن به یک جسم سالم نیازمند یک برنامه ورزشی و غذایی سالم روزانه وجود دارد، برای افزایش تمرکز نیز باید دستورالعمل و تمریناتی انجام شود تا قدرت کنترل و مدیریت ذهن به دست آید. حافظه فعال یکی از فرایندهای شناختی مهم است که زیر بنای تفکر و یادگیری می‌باشد و تقویت آن نقش موثری بر افزایش میزان توجه و تمرکز دانش‌آموزان دارد. حافظه فعال توانایی برای به خاطر آوردن و مدیریت اطلاعات است و توجه به توانایی و ناتوانی حافظه دانش‌آموزان می‌تواند در روند بهبود یادگیری آنها موثر باشد. حافظه فعال، ذخیره‌سازی موقتی و دست کاری اطلاعات لازم برای تکالیف شناختی پیچیده از قبیل فهم زبان، یادگیری و استدلال را فراهم می‌کند. حافظه فعال شامل توانایی این است که اطلاعات را برای مدت کوتاهی (۲ - ۳ ثانیه) در ذهن به صورت فعال نگه داشته شده تا بتوان از آنها برای پردازش بیشتر استفاده کرد. برای وارد شدن اطلاعات از حافظه‌ی حسی به حافظه‌ی فعال باید به اطلاعات توجه کرد تا به حافظه‌ی بلندمدت انتقال یابد. با نگه داشتن توجه، مواد درسی به خوبی آموخته شده و در مواقع لزوم به یاد آورده می‌شود. نگهداری توجه را حفظ پردازش کنترل شده در انجام یک تکلیف تعریف کرده‌اند. توجه به حافظه فعال دانش‌آموزان بی‌گمان بر اثر بخشی و کارآمدی فرایند آموزش و طراحی و ارائه مواد آموزشی که هدف همه آنها گسترش یا تسهیل یادگیری است اثرات مثبت دارد.
و در آخر:
در این قسمت توضیحاتی آموزنده در مورد ارتباط بین حافظه فعال و توجه در دانش‌آموزان گذاشته شد. در آینده مطالب بیشتری را در اختیار شما قرار خواهیم داد، با آرزوی بهترین‌ها برای شما خواننده محترم.
منابع:
مهتاب کلانتری ترک آباد، حسین کلانتری، "ارتباط بین حافظه فعال و توجه در دانش‌آموزان".
دیدگاه خود را بنویسید